واحدهای تاسیساتی به مجموعه‌هایی گفته میشود که به منظور فراهم کردن امکانات و خدمات مختلف در یک سازمان، پروژه یا مجتمع فعالیت می‌کنند. این واحدها می‌توانند شامل تأسیسات زیرساختی مانند آب، برق، گاز، سیستمهای گرمایشی و سرمایشی، فاضلاب و دیگر خدمات عمومی باشند. همچنین، واحدهای تاسیساتی ممکن است به مدیریت و نگهداری این امکانات نیز بپردازند تا عملکرد بهینه و ایمنی آنها تضمین شود.
به عبارتی می‌توان گفت تاسیسات هر مجموعه‌ای قلب آن مجموعه به شمار می‌رود. و وظیفه انتقال عناصر حیاتی برای قسمت‌های مختلف پروژه را بر عهده دارد. مهمترین دلیلی که تاسیسات صنعتی درون کارخانه‌ها به این حد رشد داشته‌اند عامل بهینه سازی است.
تاسیسات صنعتی شامل تجهیزات الکتریکی و مکانیکی است که نقش اساسی در عملکرد و ایمنی ساختمان‌ها و واحدهای صنعتی ایفا می‌کند. در طراحی تاسیسات کارخانه صنعتی، عواملی مانند شرایط اقلیمی محل اجرا، ویژگی‌های معماری ساختمان و نحوه ساخت آن باید در نظر گرفته شوند. مهندسان متخصص با محاسبات دقیق و اجرای صحیح انواع تاسیسات مورد نیاز کارخانه، به حفظ امنیت و کارایی کمک می‌کنند. این تاسیسات در جلوگیری از وقوع حوادث و خسارات به مال و جان ساکنان اهمیت ویژه‌ای دارند.
تهیه و طراحی نقشه تاسیسات واحد صنعتی
انجام محاسبات دقیق مربوط به چگونگی انتخاب سیستمهای مکانیکی مانند سیستم آب‌رسانی و نوع شیرآلات صنعتی، فاضلاب، تاسیسات برودتی، گرمایشی، سرمایش و تهویه مطبوع
بررسی توان عملی مجموعه برای خروجی‌های تاسیسات مکانیکی و محل قرارگیری داکت‌ها و رایزرها
انتخاب و تهیه تجهیزات مکانیکی برای واحد تاسیسات بر اساس کیفیت استاندارد و قیمت مقرون به صرفه
برای بهینه سازی در مصرف انرژی و زمان و کیفیت کار در جامعه صنعتی امروز طراحی تاسیسات صنعتی در دو بخش تاسیسات مکانیکی و تاسیسات الکتریکی طراحی گردیده است.
محور اصلی تاسیسات مکانیکی مربوط به طراحی تاسیسات و نحوه عملکرد سرمایشی و گرمایشی ساختمان‌ها و کارخانه‌های صنعتی است. علاوه بر این مبحث انتقال مایعات و سیالات از نقطه‌ای به قسمت دیگر، نیز وجود دارد. که نیاز به استفاده از تجهیزات و شیرآلات صنعتی دارد. بیشترین هزینه در کارخانه‌ها یا حتی پروژه‌های بزرگتر مانند نفت و پتروشیمی مربوط به تهیه و تولید تجهیزات و تاسیسات صنعتی آن است. کلیه شرکت‌ها در نهایت با خرید تجهیزات نفت و گاز و پتروشیمی به دنبال افزایش راندمان کاری و بهینه‌سازی فرایندهای تولید میباشند. تکنولوژی روز دنیا همچون شیرآلات صنعتی تمام خودکار کمک شایانی به بهینه‌سازی مصرف انرژی نموده است.
تاسیسات مکانیکی یک کارخانه یا مجموعه صنعتی به 4 قسمت کلی تقسیم می‌شوند که نقش مجموعه شیرآلات صنعتی در همه آنها نسبت به سایر تجهیزات مکانیکی دارای اهمیت بیشتری است. این 4 قسمت شامل موارد زیر است:
واحد اول مربوط به تجهیزات تامین و انتقال گاز است.
واحد دوم مربوط به تهیه و جمع‌آوری و همچنین جداسازی فاضلاب‌های صنعتی و نیمه صنعتی است.
واحد سوم تامین و انتقال آب و سایر سیالات است که شیرآلات صنعتی در این قسمت‌ها بیشترین و حساس‌ترین کاربردها را دارد.
واحد چهارم هم تصفیه‌خانه‌های بهداشتی و صنعتی هستند که وظیفه پالایش پسماندها و جداسازی آنها برای استفاده دوباره در چرخه را دارند.
به صورت خلاصه تر می‌توان گفت تاسیسات مکانیکی شامل موراد زیر میباشد:
سیستم گاز رسانی یک زیر مجموعه مهم تاسیسات مکانیکی و تاسیسات صنعتی است. در این بخش انشعابات گاز و مسیر لوله‌کشی باید طبق قوانین و مقررات شرکت گاز و سازمان نظام مهندسی اجرا شود. اجزای تاسیسات گازرسانی شامل موارد زیر است:
برای سیستم لوله‌کشی ارزش حرارتی، دورترین مسیر لوله، تعیین مقدار مصرف گاز و… از موارد بسیار مهمی است که باید در نظر گرفته شود. همچنین طراحی و اجرای تاسیسات آتش نشانی هم باید به نحوی باشد که از قوانین استاندارد ملی شرکت گاز ایران پیروی کند و ایمنی لازم را برخوردار باشد.
تاسیسات بهداشتی یکی‌دیگر از اجزای تاسیسات مکانیکی به حساب می‌آید. در واقع تاسیسات بهداشتی همان سیستم آب و فاضلاب است. برای انتقال آب در سیستم آب و فاضلاب ساختمان دو سیستم وجود دارد. که این دو بصورت هماهنگ با هم کار می‌کنند.
وظیفه تجهیزات حرارتی این است که دمای محیط را در حالت ایده‌آل و مطلوب نگه دارد. تاسیسات حرارتی مجموعه‌ای از تجهیزات حراراتی است که انواع مختلی دارند. پکیج‌ها و فن‌کویل‌ها و… از این دسته میباشند. عملکرد عموم تاسیسات حرارتی اینگونه است که گرما از جسم گرم تر به سردتر منتقل میشود. تجهیزات مختلف گرمایشی برای انتقال حرارت به هوا و گرم شدن محیط از روش‌های تابش، همرفت، رسانایی استفاده می‌کنند.
تاسیسات HVAC شامل سیستم‌ها و تجهیزات مربوط به تهویه، گرمایش و تهویه مطبوع ساختمان و محیط میباشد. که هدف از این تاسیسات صنعتی فراهم کردن دمای مناسب و مطلوب میباشد. در این سیستم درجه حرارت و رطوبت فضای داخل ساختمان و محیط با استفاده از گرمایش، سرمایش، رطوبت زنی و خشک کردن هوا کنترل میشود.
ساده‌ترین تاسیسات آتش‌نشانی کپسول‌های آتش نشانی هستند. امروزه همه با سیستم اطفای حریق آشنا هستند. که یکی از تکنولوژی‌های کاربردی و مهم سیستم کنترل هوشمند میباشد. یک سیستم اطفای حریق از اجزای مختلفی مانند آب فشان های خودکار، سیستم کف کننده، تجهیزات آتش نشانی قابل حمل و… تشکیل شده است.
در واقع چهار جزء اصلی در سیستم اعلام و اطفای حریق پتروشیمی و پالایشگاه شامل سیستمهای اطفای حریق با آب و فوم، کپسول‌های آتش‌نشانی، سیستمهای اعلام حریق، و آموزش‌های ایمنی مرتبط با آتش‌سوزی هستند.
تجهیزات ایمنی مورد استفاده در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها بسیار متنوع بوده و شامل جزئیات گسترده‌ای هستند. به همین دلیل، امکان پوشش تمامی این تجهیزات در این مطلب وجود ندارد. اما می‌توان آنها را به چند دسته کلی تقسیم کرد. به طور معمول، تجهیزات ایمنی پالایشگاه و پتروشیمی به پنج گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
– تجهیزات اطفای حریق
– تجهیزات اعلام حریق
– تجهیزات ایمنی در مخازن تحت فشار
– تجهیزات فنی ایمنی
– تجهیزات پیشگیری از حریق
هر یک از این دسته‌ها شامل مجموعه‌ای گسترده از تجهیزات ایمنی هستند که برای راه‌اندازی و بهره‌برداری از سایت‌های پتروشیمی و پالایشگاه‌ها ضروری‌اند.
تامین، توزیع و انتقال برق در واحدهای مختلف بر عهده تاسیسات الکتریکی آن مجموعه میباشد. راه‌اندازی صحیح این تاسیسات نیازمند دانش، مهارت و تجهیزات مناسب است. اگر کارشناس تجربه و تجهیزات کافی را نداشته باشد اجرای صحیح و امن جریان برق صورت نخواهد گرفت. یکی از جنبه‌های حیاتی در راه‌اندازی سیستم برق، سیم‌کشی صحیح است. چرا که باید میزان مصرف انرژی تخمین زده شود تا بر اساس آن، بار الکتریکی و تجهیزات مورد نیاز تعیین گردد. در تاسیسات الکتریکی موارد زیر دارای اهمیت است:
مهندسی واحدهای تاسیساتی پتروشیمی و پالایشگاه‌ها شامل چندین جنبه کلیدی است که هر یک نقش مهمی در فرآیند تولید و بهره‌برداری از این تاسیسات ایفا می‌کند:
انواع تاسیسات مورد نیاز کارخانه صنعتی به دلایل مختلفی اهمیت دارند، از جمله:
Utility در صنایع پتروشیمی و پالایشگاه به معنای بهینه‌سازی مصرف انرژی، آب، بخار، و سایر منابع مورد نیاز برای فرآیندهای تولید است. این مفهوم به مدیریت سیستماتیک و یکپارچه منابع کمک می‌کند تا از هدررفت انرژی و هزینه‌ها جلوگیری شود و در عین حال به افزایش کارایی و بهره‌وری کمک نماید.
یوتیلیتی (Utility) به خدمات و امکاناتی اشاره دارد که به صنعت کمک می‌کند تا نیازهای اساسی خود را برآورده کنند. اهمیت یوتیلیتی در صنعت به چند عامل بستگی دارد:
واحدهای یوتیلیتی پالایشگاه که عمدتا شامل سیستمهای:
تولید برق و بخار که عموما از یک یا چند GTG و HRSG و Auxiliary Boiler تشکیل شده است. سیستمهای تصفیه آب و فاضلاب شامل واحدهای نمک‌زدایی (Desalination Unit)، آب خام Raw Water، آب خنک‌کن (Cooling Water)، آب آشامیدنی Potable Water، تولید آب دمین (Demineralized Water) و … میباشند. همچنین واحدهای تولید و یا ذخیره نیتروژن، کمپرسورهای هوا، سیستمهای سوخت و نهایتا اطفای حریق (Fire Fighting) سایر واحدهای یوتیلیتی پالایشگاه میباشند.
واحدهای یوتیلیتی در پالایشگاه‌ها به مجموعه‌ای از تأسیسات و سیستم‌ها اطلاق میشود. که برای تأمین نیازهای انرژی و خدمات جانبی دیگر در فرآیندهای پالایش نفت و سایر فرآورده‌ها طراحی شده‌اند. این واحدها به طور کلی شامل موارد زیر هستند:
واحدهای یوتیلیتی در پتروشیمی به مجموعه‌ای از سیستم‌ها و امکانات گفته میشود که به تأمین نیازهای انرژی و خدمات جانبی واحدهای اصلی تولید در یک مجتمع پتروشیمی کمک می‌کند. این واحدها به طور کلی شامل موارد زیر هستند:
این واحد برای تولید بخار مورد نیاز در فرآیندهای مختلف پتروشیمی طراحی شده است. بخار به عنوان یک عامل حرارتی و همچنین برای فرآیندهای جداسازی و انتقال مواد استفاده میشود. معمولاً بخار با فشار و دماهای مختلف تولید میشود تا نیازهای مختلف را تأمین کند.
در حالت کلی می‌توان گفت واحدهای تاسیساتی و یوتیلیتی در صنعت پتروشیمی و پالایشگاهی از اهمیت بالایی برخوردارند. زیرا به عنوان زیرساخت‌های حیاتی، به تأمین انرژی، آب، بخار، هوای فشرده و سایر خدمات جانبی مورد نیاز برای عملیات تولید کمک می‌کنند. این واحدها نه تنها نقش کلیدی در بهینه‌سازی فرآیندهای تولید دارند، بلکه به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها نیز کمک می‌کنند. وجود واحدهای یوتیلیتی و تاسیساتی مؤثر، به بهبود ایمنی، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و ارتقاء کیفیت محصولات نهایی منجر میشود. همچنین، این واحدها با رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و ایمنی، به حفظ منابع و کاهش اثرات منفی بر محیط زیست کمک می‌کنند. در نهایت، سرمایه‌گذاری در بهبود و توسعه این واحدها می‌تواند به افزایش پایداری و رقابت‌پذیری صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی منجر شده و نقش مهمی در تحقق اهداف اقتصادی و زیست‌محیطی ایفا نماید.
