انجام پروژه پیش امکان سنجی پروژه های صنعتی با کامفار

مقدمه

با توجه به این که در هر سازمانی بسته به حجم و پیچیدگی فعالیت ­ها، نرخ تولید دانش می ­تواند بیش از توانایی­ های سازمان در عملی ­سازی و به کاربردن همه دانش ­های تولید شده باشد، برقراری نظامی مدون و هدفمند در جهت تصمیم­ گیری­ در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش یک ایده یا پروژه ­ی عملی سازی دانش، همواره دغدغه ­ی سازمان­ ها بوده و هست. به‌طور کلی ارزیابی طرح‌ های سرمایه‌گذاری، از سه جنبه صورت می‌پذیرد.

در حقیقت مطالعات امکان سنجی پروژه­ ها، شامل سه بخش مطالعات بازار، فنی و مالی است و از آنجا که یک طرح می‌تواند تنها در یک یا دو بخش از بخش‌های مطالعات بازار، فنی و مالی توجیه­ پذیر باشد، هیچ گاه نتایج مثبت ارزیابی در یک فاز نمی­ تواند موجب پذیرش نهایی یک طرح گردد. بنابراین توجیه­ پذیری یک طرح، به معنای توجیه­ پذیری در سه فاز مطالعات بازار، فنی و مالی است.

امکان سنجی پروژه های صنعتی

در یک گزارش امکان سنجی جامع، می­ بایست ارتباط معناداری بین فصل­ های بازار، فنی و مالی برقرار باشد که این مساله در گرو رعایت چند نکـته اسـاسی در حین تدوین طرح است. برای روشن­­تر شدن مطلب به ذکر چند مثال می­ پردازیم. به ­عنوان مثال، در امکان سنجی پروژه­ های صنعتی بسیار مشاهده می­ گردد که ظرفیت تولیدی طرح، بر اساس مواردی چون ظرفیت ماشین­ آلات، حجم سرمایه در اختیار، نیروی انسانی در دسترس و حتی متراژ زمین موجود ارائه شده است. در موارد دیگر، قیمت فروش محصولات طرح، بر اساس محاسبه قیمت تمام ­شده محصول/خدمت و منظور نمودن درصد سود مطلوب، تعیین می­گردد.

همانگونه که ملاحظه می­ کنید، در هیـچ یک از دو مورد ذکر شده، در نگاه اول اشـتباهی مـشاهده نمی ­گردد. اما چنانچه به نحوه صحیح اجرای مطالعات امکان سنجی و رعایت نکات اصلی توجه نمائیم، اشتباهات موجود در مثال ­های بالا روشن خواهد شد و همین مسئله کلید راه گشای ما در حین تدوین یک طرح یا به طور کلی در حین انجام فرآیند مطالعات امکان سنجی یک پروژه خواهد بود.

توجیـه­ پذیری طرح ­ها در ابعاد بازار، فنی و مالی

به ­طور کلی در مطالعات بازار، به دنبال پاسخ­ دهی به این سوال هستیم که آیا با توجه به تقاضـای موجود در بازار هـدف و میزان عرضـه محصول/خدمت در این بازار، محیط اجازه حضور و فعالیت را به عرضه ­کننده جدید خواهد داد یا خیر. بنابراین به­ طور ساده می­ توان توجیه ­پذیری یک پروژه در حوزه مطالعات بازار را به معنای فراهم بودن شرایط، جهت ورود تولیدکننده تازه ­وارد به بازاری معین دانست که لازمه آن، وجود تقاضای کافی برای محصول در بازار هدف مشخص شده می­باشد. و این در بهترین حالت به معنی وجود تقاضای مازاد در بازار هدف طرح می باشد.

مسئله ­ای که در طی مطالعات فـنی اهمیت پیدا می­کند، اطمینان از برآورد صحیح و کامل نیازمـندی­ های فنی اجرای پروژه است و در واقع هدف مطالعات فنی نیز همین می ­باشد. و توجیه ­پذیری فنی یک طرح، در گرو جامع و کامل بودن برآورد نیازمند­های فنی اجرای آن طرح، و اطمینان از امکان تامین آنهاست. همچنین نکته­ دیگری که در زمینه توجیه­ پذیری فنی طرح­ ها مطرح می­گردد، اجرایی بودن طرح می­باشد.

نرم افزار کامفار

کامفار ( COMFAR ) اختصار عبارت انگلیسی Computer Model for Feasibility Analysis and Reporting  «مدل کامپیوتری برای آنالیز امکان سنجی و گزارش گیری» می‎ باشد. این برنامه توسط واحد ارزیابی اقتصادی بخش عملیات یونیدو در سال ۱۹۷۹ در نیویورک تهیه و تدوین شده است.

در تهیه این برنامه کامپیوتری از تجربیات بیش از ۳۰ کمیته ازریابی اقتصادی کشورهای مختلف بهره گرفته شده است و پس از طی ۳ سال دوران آزمایشی؛ و رفع اشکالات؛ برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ به بازار عرضه گردیده است. هزینه تهیه این برنامه بالغ بر یک و نیم میلیون دلار بوده و هم اکنون بیش از نیم میلیون نسخه از آن در سراسر جهان و به ۱۵ زبان (از جمله انگلیسی؛ فرانسوی؛ آلمانی؛ چینی؛ هلندی؛ ایتالیایی؛ عربی؛ روسی؛ پرتغالی؛ اسپانیایی و …) در حال بهره‎برداری می‎باشد.

نسخه اول COMFAR سال ۱۹۸۳ و نسخه ۱.۱ آن در نوامبر ۱۹۸۴ به بازار عرضه شد و به دلیل استقبال از آن؛ نسخه ۲ و ۲،۱ آن در سال‎های ۱۹۸۶ و ۱۹۸۹ ارائه گردید. این برنامه هم اکنون توسط نظم پویان صنعت نوین تحت نظارت یونیدو به فارسی برگردانده شده است و آخرین نسخه آن در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.

 نرم افزار کامفار ابزاری است که برای تجزیه و تحلیل مالی پروژه ها استفاده می شود. این نرم افزار به شما امکان می دهد تا موارد زیر را محاسبه کنید:

• ارزش خالص فعلی پروژه

• نرخ بازده داخلی پروژه

• دوره بازگشت سرمایه پروژه

• بررسی های مالی

طرح تجاری و پیش بینی درآمد و برآورد هزینه های پروژه های صنعتی، معدنی، کشاورزی، زیر بنایی، دریانوردی و … با استفاده از نرم افزار کامفار انجام می پذیرد. نرم افزار تخصصی کامفار یک برنامه کامپیوتری است که از طرح تحقیقات قبل از بهره برداری حمایت می کند و استفاده از آن سازماندهی و محاسبه گزارشات مالی و اقتصادی را آسان میسازد. این نرم افزار بر اساس مطالعات امکان سنجی و یا به عبارتی توجیه پذیری و یا قابل اجرا بودن و یا نبودن طرح و مطالعات فرصت یابی برای هر طرح صنعتی و معدنی طراحی گردیده است. نتایج این نرم افزار بیانگر جذابیت اقتصادی طرح بر اساس محدود و یا نامحدود بودن بودجه اقتصادی سازمان مجری می باشد.

ورودی های نرم افزار کامفار :

تعریف پروژه – برنامه ریزی زمانی (فاز ساخت ، فاز بهره برداری) – محصولات – واحدهای پولی (واحد پول داخلی ، واحد پول خارجی) – تورم (داخلی و خارجی) – مشارکت ها (داخلی و خارجی) – تنزیل (نرخ تنزیل کل سرمایه گذاری، نرخ تنزیل سهام دار)

هزینه های ثابت سرمایه گذاری شامل : (خرید زمین محوطه سازی و بهبود زمین ، کارهای عمرانی و ساختمان ها، ماشین آلات و تجهیزات کارخانه، تجهیزات خدماتی و جانبی کارخانه ، حفاظت های زیست محیطی ، هزینه های سربار، هزینه های قبل از بهره برداری و هزینه های پیش بینی نشده)

هزینه تولید شامل: (مواد خام، ملزومات کارخانه، یوتیلیتی، انرژی، قطعات یدکی مصرف شده، تعمیرات و نگهداری، حق امتیاز، دستمزد، مالیات، هزینه سربار کارخانه، هزینه های اداری، هزینه های اجاره بلند مدت، هزینه های بازاریابی) – برنامه فروش (فروش داخلی و فروش خارجی) – سرمایه در گردش (موجودی کالا، مطالبات، تنخواه) – منابع تامین مالی (یارانه، آورده سهام دار ، وام کوتاه مدت و دراز مدت) – مالیات، یارانه

خروجی های نرم افزار کامفار :

بررسی های مالی– برآورد سرمایه گذاری ثابت– برآورد سرمایه در گردش– برآورد هزینه سالیانه تولید– برآورد استهلاک سالیانه سرمایه گذاری – برآورد کل سرمایه مورد نیاز طرح – برآورد قیمت تمام شده به تفکیک هزینه ها – تعیین منابع تامین مالی طرح و هزینه مالی آن – تحلیل درآمدها و هزینه های طرح – تعیین عملکرد سود وزیان طرح برای کل سرمایه گذاری و آورده سهام – بررسی های اقتصادی – تعیین جریان خالص نقدی کل سرمایه گذاری – تحلیل جریان نقدینگی تنزیل شده DCF– نرخ بازده داخلی IRR – تعیین ارزش فعلی خالص (NPV)– تعیین نرخ و دوره بازگشت داخلی ( pbp) کل سرمایه – تعیین نرخ و دوره بازگشت داخلی برای آورده سهامداران – تعیین دوره بازگشت سرمایه – تحلیل نقطه سربسر – شاخص سود آوری PI – تحلیل حساسیت طرح به هزینه های پیش بینی نشده – انجام آنالیز حساسیت پروژه – تحلیل ریسک – تحلیل نسبتهای مالی – تحلیل اثرات متقابل طرحها (آنالیز تلفیقی) – تهیه صورت حساب های مالی

مطالعات طرح توجیهی با کامفار و امکان سنجی پروژه‌ها چیست؟

 تهیه طرح توجیهی با کامفار، راهی برای ارزیابی موفقیت یا عدم موفقیت یک طرح پروژه است. یک مطالعه امکان سنجی، عملی بودن طرح پروژه شما را ارزیابی می کند تا قضاوت کند که آیا قادر به پیشبرد پروژه هستید یا خیر.

مطالعات طرح توجیهی و امکان سنجی پروژه‌ها با کامفاربرای پروژه هایی که نشان دهنده سرمایه گذاری قابل توجهی برای کسب و کار شما هستند، مهم هستند. پروژه هایی که همچنین تأثیر بالقوه زیادی بر حضور شما در بازار دارند، ممکن است نیاز به مطالعه امکان سنجی داشته باشند.

به عنوان مدیر پروژه، ممکن است شما مستقیماً مسئول اجرای مطالعه امکان سنجی نباشید، اما مهم است که بدانید این مطالعات چیست.

سطح تحلیل در نرم افزار کامفار (فرصت و امکان سنجی)

همان طور که مستحضرید دو الگوی متفاوت در این قسمت وجود دارد. اولی مطالعات فرصت (Opportunity Study) و دومی مطالعات امکان سنجی (Feasibility Study) هست. مطالعه فرصت ابزاری برای شناسایی سریع و برآورد جذابیت یک فرصت کسب وکار در بازار است. همان طور که گفته شد لازمه اجرای یک پروژه انجام مطالعات است. البته انواع مختلفی از مطالعات وجود دارد که باید انجام شوند مانند مطالعه فرصت پیش امکان سنجی و امکان سنجی.

مطالعه فرصت قبل از مطالعه پیش امکان سنجی انجام می شود و شامل کشف فرصت ها تدوین ایده پروژه تهیه و جمع آوری اطلاعات و پایگاه داده لازم و تائید اطلاعات و ارزیابی اولیه داده ها و اطلاعات است و هدف اصلی مطالعه فرصت شناسایی فرصت های سرمایه گذاری و ترویج پروژه های سرمایه گذاری در یک حوزه خاص از فعالیت یا منطقه است.

مطالعه امکان سنجی ابزاری است که می تواند مبنای فنی اقتصادی و مالی را برای تصمیم گیری درباره سرمایه گذاری یک پروژه ارائه دهد و قطعاً در ابعاد بزرگتری به بررسی این موضع می پردازد. مطالعات فرصت و امکان سنجی دو نوع مطالعه ی مهم در فرآیند تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در یک پروژه هستند.

یک مطالعه امکان سنجی با توجه به عدم قطعیت و ریسک های موجود به تحلیل و ارزیابی ماهیت و هدف پروژه برای سرمایه گذاری در یک زمان معین می پردازد. نتیجه تجزیه و تحلیل باید منابع مالی مورد نیاز برای پوشش نیازهای عملیاتی پروژه و تولید کالا و یا خدمات و انجام تمام تعهدات مالی مانند عوارض گمرکی را نشان دهد. هدف از مطالعه امکان سنجی تایید کیفیت ابزارهای اقتصادی و فنی شرکت و تائید پایداری و بقای کسب و کار است. از دیدگاهی گسترده تر هدف آن تسهیل عملکرد شرکت بر اساس اصول و مکانیزم های خاص اقتصاد رقابتی است.

محتوای مطالعه امکان سنجی

این مطالعات بنا به نیاز و درخواست کارفرما در سطوح مختلفی از جزئیات پروژه می تواند وارد شود مطالعات امکان سنجی شامل موارد زیر هست:

• گزارش سابقه متقاضی

• مطالعات بازار

• مطالعات فنی

• نتایج نرم افزار کامفار

• بررسی های مالی

• مطالعات بازار

نمونه پروژه کامفار COMFAR (اقتصادی بودن طرح)

می دانیم که هر پروژه ای قبل از اجرا باید حتما توجیه فنی و اقتصادی – مالی داشته باشد. مثلا اگه قراره در یک شهر یا حومه شهر کارخانه تولید محصولات غذایی احداث شود، قبلش باید حتما مطالعات بازاریابیش انجام شده باشد و دلایل و توجیهات فنی و مالی لازم رو داشته باشد. کل این مبحث می شود “طراحی ایجاد صنایع” که در واقع از یک ایده شروع می شود. به طور کلی در این مبحث مراحل زیر را داریم:

• مطالعات بازاریابی

• توجیه فنی

• توجیه یا تجزیه تحلیل مالی

در واقع این مرحله ای هست که بعد از مطالعات بازاریابی و توجیه فنی پروژه انجام می شود. یعنی مثلا فرض کنید یک پروژه احداث کارخانه تولید محصولات غذایی رو که بالا گفتیم داریم. مطالعات بازاریابیش انجام شده و معلوم شده که واقعا نیاز هست به یه همچین جایی. بعد توجیه فنی لازم هم در مورد آن انجام شده است. در این مرحله هم باید محصول را و جزییاتش رو مشخص کنید و هم اینکه مشخص کنید مثلا با چه امکانات و ماشین آلات و دستگاه هایی قراره این کارخانه محصولاتش رو تولید کند.

مرحله بعدی توجیه مالی پروژه است و این جایی هست که باید در مورد انجام یا عدم انجام سرمایه گذاری در مورد پروژه تصمیم گیری کنید. در این مرحله هست که باید مشخص کنید اگه قراره سرمایه گذاری انجام بشود مثلا از طریق گرفتن وام از بانک، نرخ بازده داخلی طرح و نرخ بازگشت سرمایه چقدرهست و اینکه ارزش فعلی خالص پروژه مثبت هست یا نه.

وقتی نرم افزار رو باز می کنید و New رو انتخاب می کنید یک پنجره باز میشود مثل شکل زیر که در آن باید مشخص کنید طرح از چه نوعی هست و اینکه از نوع مطالعه فرصت هست یا امکانسنجی. طرح های اقتصادی  هم در این نرم افزار به 5 دسته طبقه بندی شده اند:

• صنعتی

• کشاورزی

• زیر بنایی

• گردشگری

• معدنی

شکل زیر رو ببینید:

هر مرحله که تکمیل می شود کامفار یه باکس سبز به مجموعه اضافه می کند و به یک یه مجموعه درختی تبدیل می گردد. و آن اطلاعات را می توانیم در هر باکس اضافه شده وارد کنیم. باکس های بعدی که ظاهر می شوند و اطلاعات آن ها را باید وارد کنیم، موارد زیر هستند:

• محصولات
• واحدهای پولی
• ساختار مرکز هزینه
• نرخ تورم
• شرکایی که احتمالا قراره در طرح سرمایه گذاری مشترک انجام بدهند
• تخفیف
• هزینه های ثابت سرمایه گذاری
• هزینه های تولید
• برنامه فروش محصولات
• سرمایه در گردش
• منابع مالی
• مالیات و غیره

هر کدام از موارد بالا ممکن است زیر مجموعه هایی هم داشته باشد. مثلا اگه کارخانه سه یا چهار نوع محصول قرار هست تولید کند، باید 4 باکس به زیر مجموعه هزینه محصولات اضافه کنیم و هزینه های مرتبط با محصولات را آنجا وارد کنیم. این هزینه ها هم می توانند شامل موارد زیر باشند:

هزینه های مواد اولیه، تجهیزات، انرژی، نیروی انسانی، بالاسری، تعمیرات و نگهداری و … .

برای هر کدام از این باکس ها هم می توانید زیر مجموعه اضافه کنید.  مثلا بعد از تعریف مشخصات پروژه نوبت به افق زمانی میرسد. در اینجا دو قسمت عمده داریم:

• دوران ساخت
• دوران بهره برداری یا تولید

مدت زمان و تاریخ شروع و پایان طرح رو باید اینجا انتخاب کنید و کامفار یه نمودار گانت هم مثل پراجکت و پریماورا رسم میکند که مشخص میکند از چه تاریخی تا چه تاریخی باید این برنامه ریزی را انجام داد:

طرح توجیهی استحصال بنزن و تولوئن از بنزین پیرولیز

نرم افزار تخصصی کامفار یک برنامه کامپیوتری است که از طرح تحقیقات قبل از بهره برداری حمایت می کند و استفاده از آن سازماندهی و محاسبه گزارشات مالی و اقتصادی را آسان میسازد. این نرم افزار بر اساس مطالعات امکان سنجی و یا به عبارتی توجیه پذیری و یا قابل اجراء بودن یا نبودن طرح و مطالعات فرصت یابی برای هر طرح صنعتی و معدنی طراحی گردیده است. نتایج این نرم افزار بیانگر جذابیت اقتصادی طرح بر اساس محدود و یا نامحدود بودن بودجه اقتصادی سازمان مجری می باشد.
مطابق متدولوژی فوق، ابتدا محصولات مورد مطالعه به طور دقیق معرفی شده و سپس بررسی های لازم روی بازار آن صورت خواهد گرفت و در ادامه مطالعات فنی در خصوص چگونگی تولید و امکانات و تجهیزات مورد نیاز نیز شناسائی شده و در ﻧﻬایت ظرفیت های اقتصادی و حجم سرمایه گذاری مورد نیاز برای اجرای طرح برآورد و ارائه خواهد شد تا با استفاده از آن سرمایه گذاران و علاقه‌مندان محترم بتوانند کلیه اطلاعات مورد نیاز را کسب و در جهت انجام سرمایه گذاری اقتصادی با دید باز و شفاف اقدام نمایند.

نتیجه گیری

کامفار عملاً تجزیه و تحلیل پروژه های صنعتی و غیر صنعتی را ساده تر و دقیق تر کرده است. کامفار می تواند تجزیه و تحلیل اقتصادی انواع پروژه های ایجادی ، نوسازی ، توسعه ، سرمایه گذاری مشترک (joint venture) یا خصوصی سازی را انجام دهد. بدین ترتیب ، از این منظرکامفار به کارشناسان سازمان در حوزه توسعه سرمایه گذاری کمک می کند تا، بتوانند روند تحلیل طرح های مورد بررسی را به صورت کامل اجرا نمایند و در نهایت فضای مناسب برای تصمیم گیری در خصوص ارزیابی و یا اولویت بندی پروژه ها را در اختیار مدیران ارشد سازمان قرار دهند.